ශ්‍රී ලංකාවේ නිදහස් දිනය ලෙස ලිපාස්/ජොෂුවා ලුවී නීතියට අනුකූලව 1948 දී බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයෙන් ලැබූ රටේ අභ්‍යන්තර දේශපාලන ස්වාධීනත්වය සැමරීමට හැකි අතර එය සිදුකරනු ලබන්නේ පෙබරවාරි 4දා ය. එම දිනය ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික නිවාඩු දිනයකි. ජාතික කොඩි එසවීමේ උත්සව, නැටුම්, පෙළපාළි හා විවිධ ක්‍රියාකාරකම් මගින් එය රට පුරා සමරනු ලැබේ. බොහෝවිට ප්‍රධාන සැමරුම් උත්සවය කොළඹ දී පැවැත්වෙන අතර එහි දී ජනපතිවරයා විසින් ජාතික ධජය එසවීමත් නිදහස් දින කතාව පැවැත්වීමත් සිදු කෙරෙයි.
16 වැනි සියවස තරම් අතීතයේ සිට, ලොව පුරා ජාතීන්ගේ ආර්ථික සාර්ථකත්වය බෙහෙවින් රඳා පැවතුනේ යටත් විජිතයන් මතයි. මෙහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස පෘතුගාලය සහ නෙදර්ලන්තය වැනි රටවල්ඔ වුන්ගේ බලය අග්නිදිග ආසියාව කරා පැතිරවීමට උත්සාහ කලා. මෙම යටත්විජිත ව්‍යාපාරය තුල පෘතුගීසීන්, සම්පත් වලින් පොහොසත් දිවයින් තුල ජනතාව ස්තාපිත කලා .අවසානයේ දී ශ්‍රී ලංකාව වැනි දුපත් ලෝකයා හඳුනා ගත්තා. මේ දිවයිනේ ඇති සම්පත් වලින් බොහෝ ධනය ඉපැයිය හැකි බව පෘතුගීසීන් දැන සිටියා .මේ හේතුවෙන් පෘතුගීසීන්ගේ ව්‍යාපාරික අවධානය ශ්‍රී ලංකාවේ යටත් විජිත ප්‍රදේශ වෙත යොමු විය. මේ අතර ලන්දේසීන්ටද ශ්‍රී ලංකාවේ යෝග්‍යතාවය ගෑන ඇසීමට ලැබීණි . පෘතුගීසීන් සහ ලන්දේසීන් අතර ශ්‍රී ලංකාවේ පාලනය පිළීබඳ තරඟයක් පැවතිනි.
පෘතුගාලය සහ නෙදර්ලන්තය ශ්‍රී ලංකාව යටත් කර ගත්තාට පසුව, මහා බ්‍රිතාන්‍යය සිය බලය අග්නිදිග ආසියාව කරා පැතිරවීම ආරම්භ කලා. 1796 දී බ්‍රිතාන්‍ය සමාගමක් ශ්‍රී ලංකාව තුල යටත් විජිතයක් ස්ථාපිත කලේය. අවසානයේ දී ශ්‍රී ලංකාව මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ ආධිපත්‍යයට පත් විය. බලවත් ආර්ථික සහ හමුදා ශක්තියක් ඇති මහා බ්‍රිතාන්‍යය පෘතුගීසි හා ලන්දේසි ප්‍රතිවාදීන් මෙල්ල කලේය. 1810 වන විට මුළු දිවයිනේම පාලනය මහා බ්‍රිතාන්‍යය අතට පත් විය. බ්‍රිතාන්‍යය මෙම දිවයින “සිලෝන්” ලෙස නම් කරන ලදී. බ්‍රිතාන්‍ය පාලන කාළයේදී ශ්‍රී ලංකා වේ සමීපත්, ජනතාව හා භූමිය බ්‍රිතාන්‍ය සමාගම් වල නිෂ්පාදන ධාරිතාව වැඩි කරගැනීමට යොදා ගන්නා ලදී.
ශ්‍රී ලංකාවේ ස්වෛරීභාවය දිනාගැනීමේ අරමුනින්, ශ්‍රී ලාංකීය මධ්‍යම පාන්තිකයින් වසර 30 ක පමණ කාළයකසි ට සාමකමි අරගලයක නිරත විය. ශ්‍රී ලංකා නිදහස් ව්‍යාපාරය අතරතුර රජයේ නිලධාරින්ට පෙත්සමක් ඉදිරිපත් කල අතර දැන උගත් ජනතාව විසින් කම්කරු වැඩ වර්ජනයක් ද දියත් කලේය. ශ්‍රී ලංකාවේ නිදහස් අරගලයට ලැබෙන සහාය තව තවත් වැඩිව්ය. 1948 පෙබරවාරි 4 වැනි දින ශ්‍රී ලංකාව බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ ඩොමීනියන් රාජ්‍යයක් බවට පත් විය. 1972 දී ශ්‍රී ලංකාව බ්‍රිතාන්‍යයට සම්බන්ධ නොවන ස්වාධීන රාජ්‍යයක් බවට පත් විය.
72 වැනි නිදහස් දින සමරු උළෙල හෙට දිනයේ දී (04) ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා සහ අග්‍රාමාත්‍ය මහින්ද රාජපක්ෂ මහතාගේ ප්‍රධානත්වයෙන් නිදහස් චතුරශ්‍රයේ දී සිදු කිරීමට මේ වන විට සියලු කටයුතු සුදානම් කර ඇත.
මෙය වර්තමාන ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතාගේ ජනපති පදවි ප්‍රාප්තියෙන් පසු පළමු නිදහස් දින සැමරුම් උළෙල වේ. මහජනතාවට සිදුවන අපහසුතාවය අවම කිරීම උදෙසා මෙවර නිදහස් චතුරශ්‍රයේ දී නිදහස් දින සමරු උළෙල පැවැත්වෙන අතර ඒ වෙනුවෙන් විශේෂ රථවාහන සැළැස්මක් ද මේ වන කොට ක්‍රියාත්මක කර ඇත.
මෙවර නිදහස් දින සමරු උළෙල සඳහා විදේශීය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින් ඇතුළු 2500 කට අධික ආරාධිත අමුත්තන්ට ආරාධනා කර ඇති අතර මහජනතාව දහසකට ද ඉඩ ප්‍රස්ථා වෙන් කොට ඇත.
ආචාර පෙළපාලිය සඳහා ත්‍රිවිධ හමුදාවේ භට පිරිස් වශයෙන් යුධ හමුදා භට පිරිස් 3,376 ක්, නාවික හමුදා භට පිරිස් 799 ක්, ගුවන් හමුදා භට පිරිස් 847 ක්, පොලිසිය 596 ක්, විශේෂ කාර්යය බළකායේ භට පිරිස් 327 ක්, සිවිල් ආරක්ෂක දෙපාර්තමෙන්තුවෙන් 385 ක්, ශිෂ්‍ය භට බළකායෙන් 252 ක් සහ සංස්කෘතික කණ්ඩායම වල පිරිස් 475 ක් මූලික වශයෙන් 7,267 ක් සහභාගී වන අතර යුද, නාවික, ගුවන් ත්‍රිවිධ හමුදාවට අයත් සහ පොලිස් හා විශේෂ කාර්යය බළකායට අයත් රථවාහන, සන්නද්ධ රථ, සමඟ ත්‍රිවිධ හමුදාවට අවේණික රථ සහ සියලුම වාහන සහ අවි සමඟ ගමන් කරන රථවාහන ගමන් කරනු ලැබේ.
එමෙන්ම, නිදහස් දින සමරු උළෙල සඳහා ගාලු මුවදොර පිටියේ දී නාවුක හමුදාවට අයත් විශාල නෞකා නැංගුරම් දැමීමටත්, එහි දී ජාතිය වෙනුවෙන් සිය ආචාරය පිළිගැන්විමටත් සියලු කටයුතු සූදානම් කර ඇත. එපමණක් නොව, එදිනට ජනතාවට නාවික හමුදාව හා ඉතාමත් සමීප අන්දමට කටයුතු කිරීමට අවකාශ සලසනු ලබන බවත්, එහි දී නාවික හමුදාවේ ක්‍රියාකාරකම් දැක බලාගැනීමට සහ “මේ ඔබේ නාවික හමුදාවයි” යන තේමාව යටතේ අංග රැසක් සුදානම් කර තිබෙන බවත්, එදින දහවල් 2.00 සිට මහජනයාට පැමිණ මෙම සියලු දෑ දැකබලාගැනීමට අවශ්‍ය කටයුතු සම්පාදනය කර තිබීම ද සුවිශේෂී කරුණකි.
එමෙන්ම, සුරක්ෂිත දේශයක් සෞභාග්‍යමත් රටක් නැවුම් තේමාව යථාර්තයක් කිරීම සඳහා අහාර සහ ඖෂධ යන දේශීය ශාක අවශ්‍යතාවය සැපිරීම සඳහා සුරැකි පරිසරයක සුවැති, හිතැති අනාගතයකට නව පියවරක් තැබීම සඳහා රාජ්‍ය නායකත්වය පෙරටු කොටගෙන එළඹෙන පෙබරවාරි 04 වන දින සැමරීමට නියමිත ජාතික නිදහස් දින සැමරුම සැමරීමට එක් වී ඉඩකඩ ඇති පහසු ස්ථානයක පැළයක් රෝපණය කරන ලෙස ද සියලු ශ්‍රී ලාංකිකයින්ට දැනුම් දෙනු ලැබ ඇත.
