නව ජනාධිපතිවරයෙකු තෝරා පත් කර ගැනීම සඳහා අනුගමනය කරන ක්‍රියා පටිපාටිය ශ්‍රී ලංකා පාර්ලිමේන්තුව විසින් දක්වා ඇත.
නව ජනාධිපතිවරයෙකු තෝරා පත් කර ගැනීමේ ඡන්ද විමසීම රහස් ඡන්දයක් මගින් හෙට (20) පාර්ලිමේන්තුවේදී පැවැත්වීමට නියමිතයි.
නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් පාර්ලිමේන්තුව පවසන්නේ මීට පෙර ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුවෙන් ජනාධිපතිවරයෙකු තෝරා පත් කර ගැනීමේ අත්දැකීමක් තිබුණද මෙවර විශේෂත්වයක් ඇති බවයි.
1993 දී හිටපු ජනාධිපති රණසිංහ ප්‍රේමදාස මහතාගේ අභාවයත් සමඟ ඩී.බී. විජේතුංග ජනාධිපතිවරයාගේ ඉතිරි ධුර කාලය සඳහා ඒකමතිකව තේරී පත් වූයේ අනුප්‍රාප්තික ජනාධිපතිවරයා ලෙස ඡන්ද විමසීමකින් තොරවය.
ඡන්දය පවත්වන්නේ කෙසේද?
ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම ආරම්භ කිරීමට පෙර, තේරීම් භාර නිලධාරියා විසින් මන්ත්‍රීවරුන්ට හිස් ඡන්ද පෙට්ටිය හෝ හිස් ඡන්ද පෙට්ටි පෙන්වා මුද්‍රා තැබිය යුතුය.
මෙවර මැතිවරණයේදී කථානායකවරයාටද ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ අයිතිය හිමිවීම විශේෂත්වයකි.
මේ අනුව, ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම ආරම්භ වන විට, කථානායකවරයා සහ තේරීම් භාර නිලධාරියා ලෙස කටයුතු කරන මහලේකම් ඇතුළු එක් එක් මන්ත්‍රීවරයාගේ නම කැඳවනු ලැබේ. එවිට මන්ත්‍රීවරයා තේරීම් භාර නිලධාරියාගේ මේසය වෙත ගොස් ඡන්ද පත්‍රිකාවක් ලබා ගත යුතුය. එවිට ඡන්ද පොළ භාර නිලධාරියා ඡන්ද පත්‍රිකාවේ පිටුපස ඔහුගේ මුල් අකුරින් කෙටි අත්සනක් තබයි.
ඉන් පසු ඡන්ද පත්‍රිකාව ලබාගත් මන්ත්‍රීවරයා සභා ගර්භය මැද සකසා ඇති කුටියට ගොස් ඡන්ද පත්‍රිකාව ලකුණු කර තේරීම් භාර නිලධාරියාගේ කෙටි අත්සන තේරීම් භාර නිලධාරියාගේ මේසයේ ඇති පෙට්ටියේ පෙනෙන ස්ථානයක තැබිය යුතුය.
ඡන්ද පත්‍රිකාව සලකුණු කරන්නේ කෙසේද?
සෑම මන්ත්‍රීවරයෙකුටම හිමිවන්නේ එක් ඡන්දයක් පමණක් වන අතර එම ඡන්දය අපේක්ෂකයාගේ නමට ඉදිරියෙන් ඇති කොටුවේ “1” ලෙස සටහන් කළ යුතුය. අපේක්ෂකයින් කිහිප දෙනෙකු සිටින විට මනාප සලකුණු කිරීමේ විකල්පයක් ද ඇත. ඒ අනුව පෙනී සිටින අපේක්ෂකයින් සංඛ්‍යාව අනුව අනෙකුත් මැතිවරණ අපේක්ෂකයින්ගේ නම් ඉදිරියෙන් ඇති කොටුවල මනාප අනුපිළිවෙලට අනුව 2, 3 ආදී ලෙස සටහන් කළ හැකියි.
මෙහිදී, යම් මන්ත්‍රීවරයෙකුගේ අතපසුවීමක් හේතුවෙන් ඡන්ද පත්‍රිකාවක් සලකුණු කිරීමේදී දෝෂයක් සිදුවුවහොත් (සාමාජිකයෙකු විසින් නොදැනුවත්ව ඡන්ද පත්‍රිකාවක් නරක් කර ඇත්නම්… තේරීම් භාර නිලධාරියා මෙයින් සෑහීමකට පත්වන අතර ඔහුට තවත් ඡන්ද පත්‍රිකාවක් නිකුත් කිරීමට නියමිතය. එසේම නරක් වූ ඡන්ද පත්‍රිකාව තේරීම් භාර නිලධාරියා විසින් වහාම අවලංගු කළ යුතුය.
ඡන්දය ප්‍රකාශ නොකළ මන්ත්‍රීවරයකුගේ නම කැඳවූ විට ඡන්දය ප්‍රකාශ නොකළ මන්ත්‍රීවරයකුගේ නම ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අවසන් වීමට පෙර දෙවැනි වර කැඳවන අතර එම මන්ත්‍රීවරයා ඡන්දය ප්‍රකාශ නොකළහොත් ඡන්දය දීමෙන් වැළකී සිටි අයෙකු ලෙස සැලකේ.
ඡන්ද ගණන් කර ජයග්‍රාහකයා ප්‍රකාශයට පත් කරන්නේ කෙසේද? දිනන්න ඡන්ද 113ක්?
ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමෙන් පසු එක් එක් අපේක්ෂකයා සඳහා වාර්තා වූ ඡන්ද සංඛ්‍යාව ගණනය කෙරේ. යම් අපේක්ෂකයකු ඡන්ද ගණන් කිරීම සිදුකරන ස්ථානයට පැමිණීමට කැමති නම් ඒ සඳහා ඔහුට අවස්ථාව තිබේ නැතහොත් ඔහු වෙනුවෙන් වෙනත් මන්ත්‍රීවරයකු පත් කළ හැකිය.
යම් අපේක්ෂකයෙකුට වලංගු ඡන්ද සංඛ්‍යාවෙන් අඩකට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ලැබුණහොත්, තේරීම් භාර නිලධාරියා, එනම් පාර්ලිමේන්තු මහලේකම්වරයා, අපේක්ෂකයා ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ බව වහාම ප්‍රකාශ කරයි.
ප්‍රකාශිත වලංගු ඡන්ද ප්‍රමාණයෙන් අඩකට වඩා වැඩි අපේක්ෂකයෙකු නොලැබුනේ නම්, මෙම ක්‍රියා පටිපාටිය මඳක් දීර්ඝ කෙරේ. එවිට අඩුම ඡන්ද සංඛ්‍යාව ලබාගත් අපේක්ෂකයා තරගයෙන් ඉවත් වේ. තරඟයෙන් ඉවත් කරන ලද අපේක්ෂකයාට පළමු මනාපය ලෙස ඡන්දය දුන් සෑම මන්ත්‍රීවරයෙකුටම ඔවුන්ගේ දෙවන මනාපය තිබේ නම්, ඔවුන් අදාළ අපේක්ෂකයාට එකතු කරනු ලැබේ.
කිසිදු අපේක්ෂකයෙකු වලංගු ඡන්ද වලින් අඩකට වඩා ලබාගෙන නොමැති වුවද, එක් එක් ගණනය කිරීම්වලදී අඩුම ඡන්ද සංඛ්‍යාව ලබාගත් අපේක්ෂකයා තරඟයෙන් ඉවත් කරනු ලබන අතර, දෙවන, තෙවන, ආදියෙහි ඉතිරි අපේක්ෂකයින්ට ඡන්ද එකතු කරනු ලැබේ.
එසේ කිරීමෙන් පසුවද වලංගු ඡන්ද සංඛ්‍යාවෙන් අඩක් කිසිදු අපේක්ෂකයෙකු ලබාගෙන නොමැති නම්, ඉහත පරිදි ගණන් කිරීම අවසානයේ වැඩි ඡන්ද සංඛ්‍යාවක් ලබාගත් අපේක්ෂකයා ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ බව මැතිවරණ නිලධාරියා ප්‍රකාශ කරයි.
එසේම, අපේක්ෂකයින් දෙදෙනෙකු හෝ වැඩි ගණනක් අතර ඡන්ද සමාන වන විට, තේරීම් භාර නිලධාරියාගේ තනි අභිමතය පරිදි දිනුම් ඇදීමක් සිදු කෙරේ.
එසේම අපේක්ෂකයාගේ නම ජනාධිපතිවරයා තෝරා පත් කර දින තුනක් ඇතුළත මහලේකම්වරයා විසින් ගැසට් පත්‍රයේ පළ කළ යුතුය.
